سخنان مدیر شبکه جوان

گفتگو با بهنام احمدپور، مدیر رادیو جوان

رادیو‌ جوان پلی ‌بین ‌نسل ‌گذشته ‌و ‌امروز

 

گفت‌وگوی ما با بهنام احمدپور مدیر شبکه رادیویی جوان به هیچ بهانه خاصی نیاز نداشت. جوانی و مسائل جوانان خودش به اندازه کافی جذاب و مهم هست که درباره آن بتوان با یک مدیر رسانه‌ای از آن سخن گفت. ضمن این‌که رادیو جوان با 14 سال سن، خودش نیز در آغاز جوانی قرار دارد و یکی از پرمخاطب‌ترین شبکه‌های رادیویی است که تنوع و تعدد برنامه‌های آن نسبت به شبکه‌های دیگر بیشتر و گسترده‌تر است. اگرچه تعریف جوانی برای این شبکه افراد بین 15 تا 35 سال هستند، اما احمدپور معتقد است که هر کس دلش جوان باشد و روحیه جوانانه داشته باشد مخاطب این رادیوست و از این حیث دامنه مخاطبان این رادیو افراد 9 تا 90 سال را دربرمی‌گیرد. اگرچه حرف‌های مدیر رادیو جوان باید گوش‌دادنی باشد، اما این بار این شنیده‌ها را در قالب یک گفت‌وگو بخوانید.

 

هر شبکه رادیویی بر اساس موضوع و سوژه‌ای که دارد تعریف می‌شود و شکل می‌گیرد. مثل رادیو سلامت یا رادیو تجارت اما جوانی موضوع مشخصی نیست و یک دوره سنی مهم از زندگی انسان را شامل می‌شود. با این حساب در ابتدا بد نیست، تعریف شما را رادیو جوان بدانیم.

به طور کلی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی در سازمان به 3 دسته عمده و کلی تقسیم می‌شوند که شامل شبکه‌های عمومی، شبکه‌های تخصصی و شبکه‌های اختصاصی هستند. شبکه‌هایی که شما نام بردید جزو شبکه‌های تخصصی محسوب می‌شوند که موضوع خاصی به عنوان محور کل برنامه‌هایشان قرار می‌گیرد. شبکه‌ای مثل شبکه جوان به یک قشر اجتماعی گسترده تعلق دارد و جزو شبکه‌های اختصاصی است. در واقع شبکه جوان بر اساس مخاطب تعریف شده است نه موضوع.

این مخاطب چگونه تعریف می‌شود چون مفهوم یا دوره جوانی در روانشناسی تعاریف مختلفی دارد و نظر واحدی درباره آن میان صاحب نظران موجود نیست، تعریف شما از جوان و جوانی چیست؟

آنچه را که ما به عنوان دوره جوانی می‌شناسیم و تعریف کرده‌ایم سنی بین 15 تا 35 سال است، اما این به این معنی نیست که هر کسی بالای 35 سال دارد مخاطب ما نیست. واقعیتش این است که هر که دلش جوان است مخاطب ماست و ما بین 9 تا 90 سال شنونده داریم و افتخار هم می‌کنیم که طیف گسترده‌ای از مخاطبان را جذب کنیم.

نظرسنجی‌های سازمان هم سخن شما را تایید می‌کند و نشان می‌دهد که رادیو جوان شبکه پرمخاطبی است. همین مساله هم جای این سوال را مطرح می‌کند که چطور در جامعه‌ای که انواع و اقسام وسایل ارتباطی و تکنولوژی‌های دیجیتال رشد کرده و اتفاقا جوانان بیشتر با این ابزار مدرن در ارتباط هستند، نباید چندان تمایلی به گوش کردن رادیو که یک رسانه قدیمی‌تر و نوستالژیک است داشته باشند اما رادیو جوان مخاطبان زیادی دارد. این تناقض ظاهری را چگونه تحلیل می‌کنید؟

واقعیت این است که هیچ رسانه‌ای قرار نیست جایگزین رسانه دیگر شود. شاید در یک فضای رقابتی یک رسانه، گوی رقابت را از دیگران برباید، اما در دراز مدت و به طور کلی هیچ رسانه‌ای از بین رفتنی نیست و کارکردهای خود را حفظ می‌کند.

به نظر من اگر هر رسانه‌ای از ظرفیت‌های رسانه‌های دیگر بدرستی استفاده کند می‌تواند به تداوم خود سرعت بیشتری ببخشد و به بقای خود کمک کند. رادیو هم از این قاعده مستثنی نیست و اتفاقا از تکنولوژی‌های جدید در جهت کارآمدتر خود بخوبی استفاده کرده است. الان رادیو از فضای مجازی و ظرفیت‌های اینترنتی بهره‌برداری کرده و خود را به روز کرده است و اتفاقا توسعه رسانه‌های دیگر به تکامل رادیو کمک کرده و اساسا تولد هر رسانه جدیدی به نفع همه رسانه‌هاست.

مثلا همین اینترنت موجب شده که ما مخاطبان زیادی از کشورهای دیگر هم داشته باشیم. در واقع ورود تکنولوژی‌های جدید نه‌تنها مانع عملکرد رادیویی نشده و مخاطبان آن را کم نکرده که موجب افزایش مخاطبان هم شده است یا سیستم پیامک به عنوان یک رسانه مدرن در خدمت رسانه‌های قدیمی‌تر مثل رادیو و تلویزیون قرار گرفته است. اگر ما بتوانیم رسانه‌های خود را به روز کرده و با ذائقه مخاطبان تطبیق دهیم قطعا تکنولوژی‌های تازه به تکامل ما منجر خواهد شد.

ولی از طرف دیگر شکل‌گیری و تاسیس رادیو‌های اینترنتی باعث رشد رادیوهای خصوصی می‌شود. آیا این مساله یک تهدید برای رایو محسوب نمی‌شود؟

خیر، چون به همان اندازه که ممکن است تهدیدکننده باشد فضای رشد هم ایجاد می‌کند بستگی به این دارد که ما چگونه به این رسانه‌ها نگاه ‌کنیم و چه تعاملی با آنها داشته باشیم. اتفاقا به نظر من در مجموعه‌ای که تعداد و نوع رسانه‌ها محدود است هیچ فضای رقابتی ایجاد نمی‌شود و در نهایت زمینه رشد و تکامل هم فراهم نمی‌شود.

رادیو جوان یک رسانه مخاطب‌محور است. با توجه به این‌که جوانی یک سن و سال پر تحول و پرتناقضی و دائما در حال تغییر و پوست‌اندازی است، لذا شما با مخاطبان پیچیده‌تری مواجه هستید که دائم در حال تغییرند ضمن این‌که علایق و سلیقه‌های گوناگونی دارند. مجموعه این عوامل موجب می‌شود که نیاز به مخاطب‌شناسی در رادیو جوان بیش از شبکه‌های دیگر ضرورت پیدا کند. آیا شما در این زمینه برنامه‌ریزی کرده‌اید؟

به همین دلیل رادیو جوان برنامه هم‌اندیشی جوان و رادیو را برگزار کرد. تصمیم داریم به کمک اساتید و کارشناسان رسانه به بحث مخاطب‌شناسی در رادیو جوان بپردازیم تا ان‌شاءا... به راهکارهای عملی برای شناسایی بهتر مخاطبان این شبکه دست پیدا کنیم.

بدون شک مطالعات علمی ‌و نظری در جهت شناخت مخاطب در رادیو جوان که یکی از پیچیده‌ترین مخاطبان رادیو را تشکیل می‌دهد یک ضرورت همیشگی است چون به قول شما مخاطبان ما طیفی از اقشار اجتماع هستند که در حساس‌ترین دوران زندگی خود به سر می‌برند و نیازهای متنوع و متعددی دارند. رضایت این مخاطب متکثر، کار ساده‌ای نیست و به شناخت و بازشناسی دائم نیازمند است. اساسا سختی کار ما در رادیو جوان به دلیل نوع مخاطبان آن است. یک مخاطب جوان قطعا انتظارات بیشتری از رسانه‌ای مثل رادیو دارد بویژه رسانه‌ای که به نام اوست و قرار است به مسائل او بپردازد.

برای این کار مثلا می‌شود یک باشگاه مخاطبان تشکیل داد که به تعامل بیشتری با رادیو بپردازند و نیازهای آنها را بهتر بسنجند...

... برخی از همکاران ما در رادیو با عضوگیری از مخاطبان خود به نوعی همین کار را انجام می‌دهند. همچنین ما باشگاه رادیو جوان را به شکل مستقل داریم که علاقه‌مندان در آن عضو می‌شوند و برخی از آنها که استعداد بیشتری در این زمینه دارند فرصت می‌یابند که به شکل حرفه‌ای وارد رادیو شوند.

در واقع رادیو جوان نه فقط مخاطبان جوان دارد بلکه تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان آن هم باید جوان باشند یا دست‌کم جوانی را بخوبی بشناسند. همین‌طور است؟

بله همین طور است تقریبا 80 درصد نیروی انسانی ما سنی بین 18 تا 35 سال دارند. ضمن این‌که ما از نیروهای میانسال و مسن تر هم که صاحب تجربه هستند استفاده می‌کنیم. قطعا نیروهای مطلق جوان یا مطلقا پیرو میانسال نمی‌تواند برای رادیو جوان مناسب باشد و به نظر من ترکیب این 2نیرو و همکاری آنها در کنار هم اثربخش‌تر خواهد بود.

ظاهرا فعالیت‌های شما در تهران متمرکز است. درست است؟

خیر. ما رابطینی در مراکز استانی داریم که اخبار شهرستان‌ها را پوشش می‌دهند. اتفاقا چند روز پیش یک گردهمایی در تهران برگزار کردیم که با هماهنگی همکاران ما در معاونت مجلس و امور استان‌های سازمان برگزار شد. در این گردهمایی به کمک مدیران مراکز، بهترین رابطین را گزینش و انتخاب کردیم. تصمیم داریم چند کارگاه آموزشی برای آنها برگزار کنیم که به آموزش و ارتقای حرفه‌ای آنها کمک خواهد کرد. ضمن این‌که این گردهمایی موجب آشنایی و نزدیکی اعضای رادیو با هم شد و زمینه همکاری مشترک آنها را فراهم ‌کرد. ما در حال حاضر نزدیک به 50 گزارشگر و خبرنگار حرفه‌ای در سطح کشور داریم که علاوه بر خبرنگاران افتخاری به همکاری با رادیو جوان می‌پردازند.

در این کارگاه آموزشی که اشاره کردید چه مباحثی آموزش داده شد؟

آقای بهروز رضوی درباره گزارش توصیفی و محمدجعفر خسروی درخصوص تکنیک‌های مصاحبه به شکل فشرده صحبت کردند و البته آقای آتش‌افروز هم در این جمع حضور داشتند و تجربیاتشان را در اختیار همکاران جوان‌تر قرار می‌دادند.

جوانی ویژگی‌ها و خصلت‌های خاصی دارد که اقتضائات ویژه‌ای برای ساختار برنامه‌ریزی در این رسانه ایجاد می‌کند. ویژگی‌هایی مثل طغیانگری، اعتراض، نقد و ... از جمله این خصلت‌هاست. جوان دائم می‌پرسد، زیر سوال می‌برد و برای پرسش‌های متعدد خود پاسخی قانع‌کننده می‌خواهد. با این اوصاف آیا این امتیاز یا اختیار برای رادیو جوان و مدیریت آن وجود دارد که نسبت به شبکه‌های دیگر رادیویی از خط قرمزهای کمرنگ‌تری برخوردار باشد یا فضای بازتری برای دریافت نظرات انتقادی و مخالف داشته باشد یا خیر؟

طبق صحبت‌های مهندس ضرغامی، رئیس سازمان، رسانه ملی از جمله رادیو جوان هیچ خط قرمزی در طرح و بیان دیدگاه‌ها و اندیشه‌های جوانان ندارد. لذا مخاطبان ما مشکل یا مانعی برای طرح دیدگاه‌های خود در رادیو جوان ندارند و بدیهی است که این دیدگاه‌ها با هم متفاوت و گاه متضادند.البته این‌که می‌گوییم که خط قرمز نداریم به این معنی نیست که همه مسائل می‌تواند در رادیو مطرح شود. منطقی و عقلانی است که هر رسانه‌ای برای خود یکسری محدودیت‌هایی داشته باشد. شما در روابط شخصیتان با دیگران نیز یکسری خط قرمزها و محدودیت‌ها قائل می‌شوید، نمی‌گذارید تا دیگران به نام انتقاد به شما توهین کنند یا حریم‌ها را بشکنند. در چارچوب همین قاعده‌های کلی اخلاقی ما سعی کرده‌ایم نسبت به رسانه‌های دیگر آزادانه‌تر عمل کنیم و به طرح و بیان مسائلی بپردازیم که شاید در شبکه‌های دیگر مطرح نمی‌شود. مثلا ما برنامه‌ای در رادیو جوان داشتیم که موضوع آن قاچاق دختران جوان بود. خوب این یک موضوع جدی و سنگین در یک کشور اسلامی ‌مثل ماست. ولی ما وظیفه اخلاقی و حرفه‌ای خود می‌دانیم که خانواده‌ها و جوانان را نسبت به این واقعیت تلخ آگاه کرده و هشدار دهیم. در کنار این آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی البته حریم‌های اخلاقی و دینی را هم رعایت می‌کنیم. به هرحال برخی از مسائل اجتماعی ممکن است تلخ و ناخوشایند باشد، اما چشمپوشی رسانه از آن یا پنهانکاری در این باره به نفع هیچ‌کس نیست و دود آن به چشم همه خواهد رفت. وظیفه ما اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی است و انتقادی هم که مطرح می‌شود در جهت اصلاح و بهبود امور است. انتقاد در جهت اصلاح توصیه موکد مقام معظم رهبری به مسوولان است و به نظر من مسوولان نیز باید در برابر انتقاد سعه‌صدر بیشتری داشته باشند و هر گونه انتقادی را به سوءنیت منتقد بویژه جوانان نسبت ندهند.

اتفاقا کانون مناقشه در همین تعیین مصداق‌هاست. مثلا شما طرح مساله‌ای مثل قاچاق دختران را در رادیو جوان یک نوع آسیب‌شناسی اجتماعی در جهت اصلاح امور می‌دانید، اما فرد دیگری آن را مصداقی از سیاه‌نمایی می‌داند که نباید در رادیو مطرح شود. آیا هیچ معیار و ملاک روشنی برای تعیین این خط قرمزها وجود ندارد؟

معیار می‌تواند از اهمیت خود موضوع روشن شود. مثلا عدم پرداختن به معضلات اجتماعی مثل قاچاق دختران یا فرار از خانه، اعتیاد و... در آینده با پیامدهای سوء و آسیب‌هایی همراه باشد که نتیجه سوء آن برای همه خواهد بود. چند سال پیش درباره طرح بیماری ایدز نیز با مخالفت‌هایی همراه بودیم. مخالفان می‌گفتند این مساله در رادیو و تلویزیون نباید مطرح شود، اما اگر سیاست سازمان بر عدم پرداختن به این بیماری که دامنه آسیب‌های آن فراتر از افراد بود و کل جامعه را در برمی‌گرفت قرار می‌داشت امروز شاهد گستردگی افسار گسیخته این بیماری در جامعه بودیم که معلوم نبود چه پیامدهایی به همراه داشت.

اتفاقا ساخت چنین برنامه‌هایی در رسانه می‌تواند به انتقادپذیری مسوولان و نهادینه شدن فرهنگ نقد در سطح جامعه کمک کند. ضمن این‌که اعتماد مخاطبان هم به رسانه افزایش می‌یابد.

کاملا درست است؛ ضمن این‌که اگر رسانه‌های خودی این مسائل را مطرح نکنند و به مسائل جامعه خود نپردازند آنگاه رسانه‌های بیگانه آن را از دیدگاهی مطرح خواهند کرد که لزوما واقعی و صادقانه نیست. آن وقت دیگر نمی‌توانیم اعتماد مخاطب را با خود همراه کنیم و افراد دیگری برای معضلات ما نسخه می‌پیچند که معلوم نیست ما را به کجا هدایت می‌کنند.

با توجه به این‌که رادیو جوان یک شبکه 24 ساعته است نوع تقسیم‌بندی و تنظیم جدول پخش به چه شکلی است و چه برنامه‌هایی در اولویت هستند؟

با نظر کارشناسان رادیو به این نتیجه رسیدیم که برنامه‌ها و اولویت‌بندی آنها بر اساس مسائل روز یا فصل و دوره مشخص شود. به فرض با آغاز ماه مهر و بازگشایی مدارس حجم برنامه‌های آموزشی ما بیشتر از موضوعات دیگر خواهد بود و چون ما یک شبکه مخاطب‌محور هستیم دائم باید مخاطب خود را رصد کنیم و در طول روز و بر اساس مسائل همگانی و روز جامعه موضوعات را اولویت‌بندی ‌کنیم.

واقعیت این است که مسائلی که به جوانان مرتبط است دامنه وسیعی دارد یا خود جوانان به طیف‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ مثلا بر اساس معیار جنسیت می‌توان جوانان را به 2 گروه بزرگ دختر و پسر تقسیم کرد که هر کدام شاید برنامه‌های خاص خود را مطالبه می‌کنند.

خیر. چنین تقسیم‌بندی‌ای در برنامه‌ریزی ما وجود ندارد. چون این تفکیک‌پذیری جنسیتی خیلی برای مخاطبان جذاب نیست. طبیعی است در برنامه‌های مختلف درباره مسائل هر دو گروه صحبت می‌شود، ولی ما را از وظایف اصلی خودمان دور نمی‌کند. به عبارت دیگر ما سعی می‌کنیم به مسائل و دغدغه همه مخاطبان رادیو جوان بپردازیم بدون این‌که چنین مرزبندی‌هایی را انجام دهیم.

ولی همه مخاطبان شما مثل هم نیستند. در میان این جوانان هم برخی تحصیل کرده‌اند و سطح آگاهی آنها بالاست، اما گروه دیگر مخاطبان عامی ‌محسوب می‌شوند که برنامه‌های متفاوتی نیاز دارند.

درست است، ولی ما نمی‌توانیم از پیش با برچسب عام و خاص، مخاطبان خود را از گوش دادن به برخی برنامه‌ها منع کنیم. خود برنامه، معیار بهتری است تا مخاطبان خودشان تشخیص دهند که کدام برنامه را گوش کنند. ضمن این‌که خیلی از مخاطبان عام یا کم‌سوادتر به گوش دادن برنامه‌های علمی‌ و دانشگاهی علاقه‌مند هستند و مباحث آن را پیگیری می‌کنند. لذا ما نمی‌توانیم مخاطبان خود را در معذوریت و محدودیت قرار دهیم که یک‌سری برنامه‌های خاص را گوش نکنند.

ولی رادیو جوان نسبت به شبکه‌های دیگر از تنوع سوژه و مسائل مبتلابه مخاطبان خود برخوردار است و بسیاری از مشکلات و معضلات جامعه به این قشر تعلق دارد.

درست به همین دلیل کار کردن در این رسانه دشوارتر است و حساسیت بیشتری دارد. سن جوانی حساس‌ترین دوره سنی است که در آینده هر انسانی تاثیر عمیق می‌گذارد؟ و رسالت مهم ما این است که بتوانیم به مخاطبان خود کمک کنیم تا این دوره را به سلامت بگذرانند.

آیا ادبیات و زبان ویژه‌ای هم برای ارتباط برقرار کردن با مخاطبان خود دارید به هرحال مخاطبان شما جوان هستند و ادبیات خاص خود را دارند.

دقیقا همان‌طور است. وقتی شما برای کودکان برنامه می‌سازید طبیعتا از زبان کودکی برای ارتباط برقرار کردن با مخاطبان خود استفاده می‌کنید. طبیعتا سخن گفتن با جوانان نیز ادبیات و زبان خاص خود را دارد. در ضمن یکی از اهداف رادیو جوان این است که نحوه درست صحبت کردن با جوانان را آموزش بدهد.

گاهی برای ارتباط صمیمانه با مخاطبان از ادبیات عامیانه و کوچه بازاری استفاده می‌شود که در عین جذاب بودن شاید چندان در شأن یک رسانه نباشد. نظر شما درباره استفاده از این شیوه در رادیو چیست؟

یکی از مسائل مهم ما انتخاب زبان گفت‌وگو با جوانان است. یکی از موضوعاتی که در همایش جوان و رادیو مورد بررسی قرار گرفت، زبان مناسب ارتباط با جوانان در رسانه بود. من فکر می‌کنم ادبیات گفتاری متفاوتی نسبت به شبکه‌های دیگر در رادیوجوان داشته باشیم؛ ادبیاتی که در عین صمیمت ‌و جذاب بودن، به زبان معیار و قواعد دستور زبان فارسی وفادار باشد. رسیدن به چنین زبان و ادبیاتی قطعا نیازمند کار کارشناسی و علمی‌ است که امیدوارم یکی از نتایج خوب همایش ما در این برنامه باشد.

در رادیو جوان برای جوانان برنامه می‌سازید یا درباره جوانان؟ آیا رسانه شما رادیو برای جوان است یا رادیو درباره جوان؟ چون هر کدام از اینها مقتضیات خاص خود را دارد و برنامه‌های خاص خود را طلب می‌کند.

به نکته خوبی اشاره کردید. ما تلاش کردیم به هر دو بخش بپردازیم و بخشی از برنامه‌های خود را برای والدین و بزرگ‌ترها بگذاریم تا بتوانیم به آنها کمک کنیم که جوانان را بهتر درک کرده و با آنها ارتباط مناسب‌تر و سازنده‌تری داشته باشند و زمینه‌ای فراهم شود تا این دو نسل حرف یکدیگر را فهمیده و درست‌تر با هم رفتار کنند. حتی در طیف برنامه‌هایی درباره جوانان سعی می‌کنیم با زبان جوانان با والدین سخن بگوییم. اصلا یکی از اهداف مهم رادیو جوان کمک کردن به کاهش اختلاف و شکاف نسل‌هاست. ما تلاش می‌کنیم پل ارتباطی مستحکم و قابل اعتمادی بین نسل جوان دیروز و نسل جوان امروز باشیم.

ارتباط و تعامل رادیو جوان با نهادها و سازمان‌هایی که متولی امور جوانان هستند چگونه است؟

ما بیشتر نقش یاری‌دهنده و منعکس‌کننده فعالیت‌های این مراکز و نهادها را به عهده داریم؛ اما نه این‌که به شکل سازمان‌یافته و رسمی‌ تعامل‌های گسترده داشته باشیم. البته این به خود سازمان و تمایل او به همکاری مشترک هم بستگی دارد.

در نهایت رسالت اصلی رادیو جوان ایجاد سرگرمی ‌و پرکردن اوقات فراغت جوانان است یا آگاهی بخشی و اطلاع رسانی به آنها؟

طبیعتا هر دو موردی که اشاره کردید هدف ماست، ولی این‌که در کدام یک از آنها موفق‌تر هستیم به نظر مخاطبان برمی‌گردد. ما خود را موظف می‌دانیم که هم به بحث‌های جدی بپردازیم و هم نیاز آنها به اوقات فراغت را پاسخ دهیم.

منبع:سایت رادیو جوان